Na pytanie, gdzie występuje aspiryna, odpowiedź może być dla wielu osób zaskakująca, ponieważ protoplastą aspiryny jest kwas salicylowy, naturalny związek organiczny występujący np. w korze wierzby. Jak pokazuje historia, była ona stosowana w medycynie ludowej od tysięcy lat, sam Hipokrates zalecał ją jako doskonały środek leczniczy. Kwas salicylowy w formie acetylowo pochodnej został pierwszy raz otrzymany w 1869 roku.
HISTORIA ASPIRYNY
A gdzie powstała aspiryna w obecnie znanej nam postaci? Wszystko zaczęło się w 1897 r., kiedy chemik Felix Hoffmann pracujący w niemieckim przedsiębiorstwie Friedrich Bayer & Co (dzisiejszy Bayer) zsyntetyzował kwas acetylosalicylowy w postaci nadającej się do zastosowania farmaceutycznego. Został on wprowadzony do sprzedaży w 1899 roku pod nazwą Aspiryn. I w ten oto sposób powstał pierwszy całkowicie syntetyczny lek farmakologiczny zaliczany dzisiaj do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ).
Dzisiaj aspiryna znajduje się w większości domów. Trzymana często profilaktycznie, jako pierwsza pomoc w razie bólów czy stanów zapalnych. Jest nie tylko samodzielnym lekiem dostępnym bez recepty, ale także składnikiem wielu innych medykamentów. Zastosowanie aspiryny jest bowiem bardzo szerokie, co wpływa na jej nieustającą popularność. Produkuje się jej bowiem rocznie aż 50 tysięcy ton.
SKŁAD ASPIRYNY
Na rynku obecne są trzy rodzaje produktów na bazie kwasu acetylosalicylowego. Jest to aspiryna w tabletkach zwykłych i dojelitowych oraz aspiryna do rozpuszczania w postaci tabletek musujących. We wszystkich przypadkach substancjami czynnymi jest kwas acetylosalicylowy. W tabletkach powlekanych znajdują się substancje dodatkowe, takie jak krzemionka koloidalna, sodu węglan bezwodny oraz składniki otoczki tabletki - cynku stearynian, wosk Carnauba i hypromeloza. Natomiast aspiryna rozpuszczalna (np. Aspiryn C) zawiera również witaminę C, a także sodu węglan bezwodny, sodu cytrynian bezwodny, kwas cytrynowy bezwodny i sodu wodorowęglan.
DZIAŁANIE ASPIRYNY
Podstawowe działanie aspiryny opiera się na blokowaniu procesu cyklooksygenezy (COX), który powoduje tworzenie się prostaglandyn, grupy hormonów biorących udział w stanach zapalnych, powodujących powstawanie bólu, gorączki, a także obrzęków. Enzymy COX odpowiadają również za formowanie się skrzepów krwi. Oddziałująca na nie aspiryna zapobiega także i temu procesowi, wykazując właściwości przeciwzakrzepowe i rozrzedzające krew.
Kwas acetylosalicylowy znajduje zatem zastosowanie w łagodzeniu stanów zapalnych oraz wszelkiego rodzaju bólów np. głowy, zębów, stawów czy kości. Równocześnie obniża ona temperaturę ciała. Stosowana jest w leczeniu chorób reumatycznych i zwyrodnieniowych. Sprawdza się również w trakcie okresu, osłabiając skurcze menstruacyjne. Jej stosunkowo szybkie i silne działanie sprawia, że aspiryna na przeziębienie czy aspiryna na kaca jest jednym z powszechnie używanych środków. A to nadal nie wszystko, ponieważ jej zastosowanie jest jeszcze szersze!
ASPIRYNA LECZENIE I PROFILAKTYKA CHORÓB
Aspiryna jest wykorzystywana w profilaktyce chorób układu krążenia, szczególnie w aspekcie ochrony serca i naczyń obwodowych, w tym również mózgu. Nie tylko przeciwdziała zakrzepicy naczyniowej, ale zmniejsza ryzyko pierwszego zawału serca aż o 32 procent.
Co ciekawe, udowodniono naukowo, że dwuletnie przyjmowanie aspiryny zmniejsza o połowę zapadalność na chorobę Alzheimera. Równocześnie prowadzone przez szereg lat badania nad wpływem kwasu acetylosalicylowego na różnego rodzaju nowotwory i w tym przypadku pokazują jej korzystne działanie, którego mechanizm nie jest jeszcze do końca poznany. Sądzi się, że aspiryna może utrudniać przerzuty komórek nowotworowych albo odbudowywać komórki zniszczone już przez raka.
ASPIRYNA A CIĄŻA
Aspiryna w ciąży nie jest zalecana, jednak jej niewielkie dawki mogą chronić przed wystąpieniem zespołu antyfosfolipidowego (APS) - niezapalnej układowej choroby obejmującej tkankę łączną, której towarzyszyć mogą zakrzepica naczyniowa oraz powikłania ciążowe (np. stany przedrzucawkowe, wczesne odklejenie łożyska, zahamowanie wzrostu płodu czy poronienie).
JAK STOSOWAĆ ASPIRYNĘ?
Zalecana pojedyncza dawka aspiryny dla dorosłej osoby nieprzekraczającej 65 roku życia wynosi 500 g - jest to zazwyczaj jedna tabletka. W przypadku ostrych bólów lub wysokiej gorączki można przyjąć podwójną dawkę. Starsze osoby oraz dzieci pomiędzy 12-15 roku życia powinny jednak przyjmować tylko pojedyncze dawki.
A co ile można brać aspirynę? Według wskazań kolejną dawkę można przyjąć dopiero po upływie 4 godzin. Dawka dobowa nie powinna przekroczyć 6 tabletek. Co istotne, nie wolno łączyć aspiryny z alkoholem. Jeśli zastanawiamy się natomiast czy aspiryna dla dzieci to dobre wyjście w przypadku gorączki, czy stanów bólowych, koniecznie trzeba wiedzieć o tym, że nie zaleca się jej stosowania u osób poniżej 12 roku życia.
PRZEDAWKOWANIE ASPIRYNY
Aspirynę, tak jak większość leków, można przedawkować. Dlatego należy przestrzegać zalecanych przez producenta dawek. Skutki uboczne łagodnego przedawkowania to najczęściej biegunka, ból brzucha, nudności, wymioty, niekontrolowane drżenie rąk, senność, dezorientacja, a także zaburzenia wzrokowe i słuchowe, zawroty głowy oraz przyspieszenie i pogłębienie oddechu.
W przypadku ciężkiego przedawkowania dochodzi do hiperwentylacji i trudności z oddychaniem, występuje wysoka gorączka i szereg innych objawów, które mogą prowadzić do niewydolności oddechowej, wstrząsu oraz śpiączki. W takiej sytuacji konieczna jest pomoc lekarza. Pacjent zostaje nawodniony, otrzymuje również wodorowęglan sodu, a w poważniejszych przypadkach przeprowadzona zostaje hemodializa albo dializa otrzewnowa.
ASPIRYNA A POLOPIRYNA
Oba powyższe leki, zarówno polopiryna, jak i aspiryna są jednym i tym samym, czyli kwasem acetylosalicylowym. Różnica polega na tym, że Polopiryna S jest produkowana przez polskiego producenta, firmę Polpharma. Natomiast Aspiryna nadal wytwarzana jest przez niemiecki koncern farmaceutyczny Bayer.
INNE LEKI Z KWASEM ACETYLOSALICYLOWYM
Na rynku oprócz aspiryny i polopiryny dostępny jest szereg innych leków z ASA. Są to zarówno środki, których jedyną substancją czynną jest kwas acetylosalicylowy, takie jak np. Alka-Prim, Polocard, Bestpiryn, Cardiopirin, Hascopiryn, jak i preparaty, w których znajdują się również inne substancje dodatkowe np. Etopiryna, Ascodan, Ascalcin Plus, Calcipiryna, Kopiryna. Kiedy tak patrzymy na liczącą ponad sto lat aspirynę, nie trudno odmówić jej korony pierwszeństwa wśród najbardziej powszechnie stosowanych leków przeciwbólowych, przeciwgorączkowych i przeciwzapalnych, dostępnych bez recepty. Jej szerokie spektrum działania nawet dzisiaj jest zaskakujące.
A co istotne, naukowcy nadal badają jej inne zastosowania, ponieważ zdaje się, że nie powiedziała ona jeszcze swojego ostatniego słowa. Widząc pozytywne oddziaływanie aspiryny w przypadku tak poważnych chorób, jak nowotwory czy Alzheimer, można się naprawdę poważnie zastanawiać, czy nie jest to jednak lek niemalże na wszystko.
Masz swoją opinię na ten temat? Tu jest miejsce, gdzie możesz ją wyrazić! Pisz, komentuj i dyskutuj. Pamiętaj o tym, że nie będą tolerowane niecenzuralne wypowiedzi i wulgaryzmy.
