Stan przedcukrzycowy. Trzeba szybko wdrożyć plan ratunkowy

Stan przedcukrzycowy należy traktować jak poważne ostrzeżenie. Ale jeszcze możesz skutecznie zapobiec rozwojowi cukrzycy typu 2 albo przynajmniej znacznie opóźnić jej wystąpienie. Pierwszym krokiem jest zmiana jadłospisu i - w przypadku nadwagi czy otyłości - redukcja masy ciała. Regularna aktywność fizyczna jest równie ważna jak prawidłowo zbilansowana dieta.

Dieta musi być urozmaicona, bogata w witaminy i sole mineralne. I co bardzo ważne: należy zachować proporcje między białkiem, tłuszczami oraz węglowodanami. Węglowodany mogą pokrywać do 50 proc. dziennego zapotrzebowania energetycznego, białko - 15-20 proc., a tłuszcze (widoczne i ukryte w produktach) - 20-30 proc. Połowa białka powinna pochodzić na przykład z ryb, twarogów, białek jaj, co najmniej połowa tłuszczu - z olejów roślinnych, zaś większość węglowodanów z produktów jak najmniej przetworzonych (np. warzywa, pełnoziarniste pieczywo, grube kasze).

Ruch jest równie ważny jak prawidłowo zbilansowana dieta. Regularna aktywność fizyczna pomaga w utrzymaniu właściwej wagi ciała, co w przypadku stanu przedcukrzycowego jest niezwykle istotne. Polecane są marszobiegi, pływanie, jazda na nartach, gra w siatkówkę lub koszykówkę. Na co dzień sprawdzają się gimnastyka, jogging, aerobik i spacery w szybkim tempie. Wysiłek fizyczny musi być regularny. Najlepiej ćwiczyć co najmniej trzy razy w tygodniu nie krócej niż 30-40 minut, ponieważ dopiero po pół godzinie zaczynają uruchamiać się mechanizmy spalania tkanki tłuszczowej.

Ćwiczenia należy zaczynać od łatwiejszych i kończyć wyciszającymi. W trakcie wysiłku trzeba pić niskozmineralizowane niegazowane wody. Niewykluczone, że potrzebne będzie leczenie farmakologiczne. Zwykle stosuje się doustne tabletki z metforminą, która zmniejsza przyswajalność cukru, ale decyzję o tym podejmuje lekarz prowadzący. Warto jednak podkreślić, że leki zmniejszają ryzyko cukrzycy o 30 proc., a kuracja zmierzająca do przyswojenia nawyków wprowadzających ruch i zdrową dietę - aż o 53 proc.!

Zacznij od wprowadzenia kilku zmian w diecie

• Jedz regularnie w odstępach co 3 godziny. Najlepiej, aby były to trzy posiłki główne i dwa mniejsze - drugie śniadanie, podwieczorek.
  
• Cukier, słodycze (zwłaszcza słodkie napoje, ciasta i ciastka produkowane przemysłowo), miód ogranicz do minimum lub całkiem z nich zrezygnuj.
  
• Dodawaj świeże warzywa do każdego posiłku, nawet w małych ilościach, na przykład: 2 liście sałaty, liść cykorii, kilka plasterków ogórka czy pomidora, łyżeczkę posiekanej natki pietruszki, czy koperku.
  
• Wybieraj owoce o mniejszej zawartości fruktozy, na przykład: wiśnie, truskawki, owoce leśne, pomarańcze, grejpfruty, melony, kiwi, świeże brzoskwinie i morele, niektóre gatunki jabłek (latem papierówki, jesienią i zimą glostery).
  
• Kasze, ryż, makaron gotuj al dente - powinny być półtwarde. Wtedy organizm dłużej rozkłada zawarte w nich węglowodany.
  
• Dbaj o różnorodność posiłków. Powinny dostarczać wszystkich składników odżywczych: białek, tłuszczów, węglowodanów, witamin i soli mineralnych.
  
• Postaraj się schudnąć. Obniżenie masy ciała już o 5 proc. poprawia poziom cukru we krwi oraz normalizuje ciśnienie tętnicze.
  
• Unikaj smażenia potraw. Piecz w folii i na ruszcie, gotuj na parze, duś z minimalną ilością tłuszczu.
  
• Nie sięgaj zbyt często po tłuszcze pochodzenia zwierzęcego, jasne pieczywo.
  
• Ogranicz ilość soli.
  
• Stosuj niskokaloryczne zamienniki. Zamiast śmietany użyj jogurtu naturalnego, a zamiast kiełbasy jedz szynkę.

Przykładowy jadłospis dla osób w stanie przedcukrzycowym
(dostarcza 1600 kcal)

ŚNIADANIE (około 400 kcal)
Kanapka z humusem, sałatą i pomidorkami
3 małe kromki chleba żytniego z pełnego przemiału, łyżeczka masła, 3 płaskie łyżeczki humusu, garść kiełków, pomidor, kilka plasterków cebuli

PRZEKĄSKA (około 180 kcal)
Jogurt z otrębami i brzoskwinią
1/2 brzoskwini,1 łyżka otrębów pszennych, 150 g jogurtu naturalnego, łyżka płatków migdałowych

OBIAD (około 470 kcal)
Kurczak z kaszą gryczaną, papryką i natką
50 g kaszy gryczanej (waga przed ugotowaniem), cała papryka, pół cebuli, łyżka oliwy, natka pietruszki, łyżka ziaren słonecznika, 100 g piersi z kurczaka, 2 ząbki czosnku, pieprz cytrynowy, koperek, sól

Kurczaka pokroić w kostkę, obtoczyć w przyprawach. Zrumienić na oliwie, dodać pokrojoną w kostkę paprykę i cebulę oraz wyciśnięty czosnek. Wlać 2-3 łyżki wody i dusić przez 10 minut. Wyłożyć na ugotowaną kaszę i posypać słonecznikiem i natką.

PRZEKĄSKA (około 200 kcal)
Wiosenny twarożek
kopiasta łyżka posiekanego szczypiorku, 4 posiekane rzodkiewki, 120 g chudego twarogu, 4 łyżki jogurtu naturalnego

Jogurt utrzeć z twarogiem. Dodać rzodkiewkę i szczypiorek.

KOLACJA (około 350 kcal)
Sałatka z pestkami dyni i sosem winegret
2-3 garście porwanych liści różnych sałat, marchewka starta na grubej tarce, 2 pomidory pokrojone w cząstki, 2 łyżki sosu winegret, łyżeczka nasion dyni, 2 kromki chleba żytniego, pesto lub humus do posmarowania pieczywa

Warzywa wymieszać z sosem, posypać pestkami dyni. Jeść z pieczywem.

Zwróć uwagę na te sygnały

Kiepskie samopoczucie to typowy objaw wielu chorób przewlekłych. Zwykle je lekceważymy, zrzucając winę na przeciążenie obowiązkami. Ale jeśli od dłuższego czasu słabiej funkcjonujemy w środku dnia, odczuwamy ogólne osłabienie, ogarnia nas niespotykana dotąd chęć na popołudniową drzemkę, powinno to wzbudzić podejrzenie, że przyczyną może być cukrzyca.

Uwagę powinny zwrócić także niczym nieuzasadnione wahania emocjonalne oraz negatywne nastawienie do zadań życiowych czy wreszcie depresja. Oczywiście nie wszystkie negatywne emocje u osoby z cukrzycą zależą od upośledzenia spalania glukozy. Depresja czy wybuchowość mogą mieć inne źródło.

Charakterystyczny dla cukrzycy jest świąd skóry, zwłaszcza w okolicy narządów płciowych, oraz często pojawiające się czyraki. Osoby cierpiące na cukrzycę częściej niż zdrowe mają grzybicę skóry stóp, która zazwyczaj przenosi się również na paznokcie.

Często obserwujemy też wypadanie włosów. Łysienie powiązane z tą chorobą bierze się stąd, że zbyt wysoki poziom cukru sprawia, że cebulki włosów są gorzej odżywione i szybciej przechodzą w fazę zaniku. Utrata włosów może wystąpić na wiele lat przed rozpoznaniem cukrzycy. Czupryna przerzedza się zwykle w okolicy szczytu głowy. Przy przyjmowaniu odpowiedniej dawki insuliny wypadanie włosów zostaje nieco zahamowane.

Gorzej też goją się rany. Zbyt wysoki poziom cukru we krwi powoduje, że zwykłe zadrapanie może goić się bardzo długo. Gdy choroba jest bardziej zaawansowana, uszkadza nerwy. To polineuropatia cukrzycowa, czyli ciągłe mrowienie w stopach lub utrata czucia.

Wczesnym objawem cukrzycy mogą być trudne do wytłumaczenia przekrwienie spojówek oraz zaburzenia widzenia, które są związane z mikrouszkodzeniami naczyń włosowatych w siatkówce oka. Nadmiar glukozy powoduje odwodnienie soczewki oka, zmienia się jej kształt, co zamazuje ostrość widzenia. Dolegliwość ta zanika powoli po wdrożeniu leczenia przeciwcukrzycowego. Wykrycie cukrzycy nie jest możliwe bez odpowiednich testów z krwi. Objawy podobne do symptomów cukrzycy mogą towarzyszyć innym chorobom, na przykład chudnięcie - nowotworom lub nadczynności tarczycy, nadmierne pragnienie i wielomocz - moczówce lub niewydolności nerek, świąd skóry - chorobom wątroby. Poza tym cukrzyca może towarzyszyć wielu schorzeniom i trzeba je ustalić, by wybrać najlepszy sposób leczenia. Nadmiar cukru w krwi może być związany z chorobami trzustki, zaburzeniami endokrynologicznymi, na przykład pojawia się w akromegalii, zespole Cushinga czy nadczynności tarczycy. Przyczyną bywają też zakażenia wirusowe, które zaburzają system odpornościowy, a w tym przypadku najważniejsze jest rozpoznanie agresora i pokonanie go.

Zwiastunem choroby mogą być również szybko postępujące choroby dziąseł i jamy ustnej oraz trudności w ich skutecznym leczeniu. Pojawiają się ropniaki przyzębne, pleśniawki lub zakażenia drożdżakowe jamy ustnej. Przy wykluczeniu jako przyczyn stosowanych w ostatnim czasie leków immunosupresyjnych, antybiotyków itp. dolegliwości mogą być brane pod uwagę jako ukryte objawy cukrzycy. Także zaburzenia smaku mogą sygnalizować zmiany cukrzycowe. Są one zwykle skutkiem nierozpoznanej neuropatii cukrzycowej.

Kolejną oznaką cukrzycy może być przykry oddech, szczególnie niepokojący jest zapach acetonu lub octu. Pojawia się on także, gdy choroba jest niewłaściwie leczona. Przy takich objawach koniecznie trzeba szybko oznaczyć poziom glukozy we krwi oraz zbadać mocz na obecności cukru i acetonu. Wyniki mogą sugerować poważne powikłania cukrzycowe wymagające leczenia w szpitalu.

Gdy cukrzyca atakuje panie, lubi się ukrywać pod postacią schorzeń ginekologicznych. Mogą to być zapalenie bakteryjne pochwy, świąd, grzybica, zaburzenia miesiączkowania. Po wykluczeniu możliwości, że jest to powikłanie po kuracji antybiotykowej, lekarz powinien wziąć pod uwagę utajoną cukrzycę i zbadać poziom glukozy we krwi. Podobne podejrzenia może mieć ginekolog, którego pacjentka roni kolejne ciąże. Także męskie problemy w życiu intymnym (zaburzenia erekcji, wytrysku czy spadek popędu seksualnego) mogą zwiastować cukrzycę. Są efektem powodowanych przez nią zmian w naczyniach i włóknach nerwowych odpowiedzialnych za występowanie wzwodu oraz zaburzeń hormonalnych.

Bardzo niepokojącym sygnałem są częste kurcze mięśni. Zawsze trzeba powiedzieć o nich lekarzowi. Mogą zwiastować wiele chorób, w tym także cukrzycę, która z czasem zaczyna niszczyć układ nerwowy. Zakończenia nerwów stają się nadmiernie pobudzone lub niewrażliwe na bodźce. Typowymi objawami są drętwienie, pieczenie, palenie, brak czucia w skórze, zwłaszcza palców dłoni i stóp, nasilające się kurcze łydek (w nocy) albo niedowłady mięśni czy porażenia, niedowład jednego z nerwów.

Do grup ryzyka należą osoby z nadwagą lub otyłością, cierpiące na nadciśnienie lub chorobę układu sercowo-naczyniowego, mające podwyższone stężenie cholesterolu i trójglicerydów we krwi, kobiety cierpiące na zespół policystycznych jajników oraz te, które przebyły cukrzycę podczas ciąży lub urodziły dziecko o masie powyżej 4 kg. Czujność powinny wykazać również osoby z cukrzycą w wywiadzie rodzinnym oraz te, które kiedykolwiek miały nieprawidłowy poziom glukozy we krwi.

Wskazana szczególna czujność

Oznaki cukrzycy pojawiają się zwykle dopiero w zaawansowanym stadium choroby. Dlatego lekarze zalecają wykonywanie raz do roku badań profilaktycznych sprawdzających poziom cukru we krwi. Do grupy osób zagrożonych cukrzycą należą między innymi osoby z nadwagą. Zachorowaniu sprzyjają także siedzący tryb życia i brak aktywności fizycznej. Duże znaczenie ma również to, czy cukrzyca występuje rodzinnie. Jeśli ktokolwiek z naszych krewnych ma zbyt wysoki poziom cukru, trafiamy do grupy podwyższonego ryzyka zachorowania na cukrzycę typu 2. Regularne badania są też zalecane osobom z nadciśnieniem tętniczym, wysokim poziomem cholesterolu oraz cierpiącym na choroby układu sercowo-naczyniowego.

Suchość w jamie ustnej

Jej medyczna nazwa to kserostomia. Może być jednym z objawów niezdiagnozowanej cukrzycy. Pojawia się, bo ślinianki nie produkują śliny lub jest jej zbyt mało, chociaż organizm jest dobrze nawodniony. W efekcie wysuszona błona śluzowa jest podatna na urazy mechaniczne, to zaś w konsekwencji wiąże się z nadkażeniami bakteryjnymi, wirusowymi i grzybiczymi. Przy takich problemach trzeba odwiedzić lekarza. Ważnym elementem terapii jest zastosowanie odpowiednich płynów do płukania o działaniu łagodzącym, oczyszczającym i nawilżającym śluzówkę.

Pierwsza część artykułu dostępna jest TUTAJ (kliknij).

Artykuł pochodzi z książki "Cukrzyca. Nowe sposoby zapobiegania i leczenia" autorstwa Izy Radeckiej. Fragment książki wykorzystano za zgodą Wydawnictwa Harde. Książkę można kupić tutaj.

Jeśli jeszcze tego nie zrobiliście, koniecznie polubcie nasz profil na FB!